JANOWICZ Bernard - Twórca Kociewia

Bernard JANOWICZ
(1908-2003)

Bernard Janowicz urodził się dnia 23 lipca 1908 roku w Starogardzie Gdańskim, zmarł w 2003 roku. Jego ojciec, Józef, pracował w majątku pomorskiej rodziny Jackowskich, z którymi dziad Bernarda brał udział w Powstaniu Styczniowym. W roku 1895 ojciec Bernarda przeprowadził się do Starogardu, gdzie po czterech latach zawarł związek małżeński z Anastazją Meske. Bernard uczył się w pruskiej (1915-1918), a następnie w polskiej (1919-1922) szkole powszechnej w Starogardzie. Po skończeniu piętnastu lat podjął pracę w fabryce obuwia "Polar", a następnie fabryce "Balorient", z którą był związany do 1945 r. Jednocześnie dokształcał się w szkole wieczorowej. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w administracji miejskiej, a w latach 1958-l973, do czasu przejścia na emeryturę kierował starogardzkim Urzędem Stanu Cywilnego.

Pracę zawodową łączył z działalnością społeczno-kulturalną. Od 1948 r. aktywnym członkiem chóru "Lutnia", a zarazem całego amatorskiego ruchu artystycznego Starogardu. Z bogactwem folkloru swojego regionu Bernard Janowicz zetknął się już w dzieciństwie, w domu rodzinnym, gdzie jego matka, Anastazja z domu Meske, opowiadała dzieciom kociewskie bajki i legendy. Pierwszą próbę ich spisania podjął dosyć niedawno. Zachętą do kontynuowania tej pracy była propozycja Oddziału Gdańskiego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego wydania tych bajek. W ten sposób powstał zbiorek "Bajki kociewskie", które mają przede wszystkim walor ludowego autentyzmu, zawierają bowiem opis bogatej w archaizmy gwary kociewskiej.

"Bernard Janowicz jest swoistym zwornikiem między dawnymi a współczesnymi laty, między pieśnią a książką i literaturą. Dziś jego nazwisko to kamień milowy w rozwoju literatury ludowej Kociewia, fundament, na którym opierają swoje dokonania współcześni poeci i pisarze regionu."

"KSIĘGA JUBILEUSZOWA"
Królewskiego Miasta Starogardu
Tom I (str. 465)

"Bajki kociewskie" autorstwa Bernarda JANOWICZA - kolejne wydania

Bernard Janowicz zasłynął jako autor zbioru "Bajki Kociewskie", wydanego pierwotnie dwa razy przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Gdańsku i po raz trzeci przez Starogardzkie Centrum Kultury z bogatymi ilustracjami.

Pierwsze wydanie BAJEK KOCIEWSKICH - 'Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie'

Autograf B.Janowicza złożony w egzemplarzu 'Bajek kociewskich'

"Spamiętałem bajki, które najbardziej mi się spodobały. W moich bajkach starałem się używać jak najwięcej wyrazów kociewskich, aby zachować naszą gwarę od zapomnienia."

Frugie wydanie - 'Starogardzkie Centrum Kultury'

W roku 1977 ukazały się drukiem (wcześniej niektóre w czasopismach). Są to kociewskie wersje niektórych znanych bajek, jak np. "Kurónek i kokoszka", inne są często opowiastkami z morałem. Autor chciał pokazać piękno i bogactwo gwary kociewskiej. Jej półliteracką pisownię zweryfikował prof. Bogusław Kreja. Na końcu zbioru znajduje się kilkustronicowy słowniczek wyrazów kociewskich, świadczący o świadomości językowej autora.

Odsłania w nich przed odbiorcą cały urok żartobliwej, pogodnej, zabarwionej dydaktyzmem twórczości, która niegdyś ustnie przekazywano w gronie rodzinnym. W takiej właśnie formie swobodnej, gawędziarskiej i lekkiej, z pozoru nawet prymitywnej, jakby improwizowanej i spontanicznej, Janowicz snuje zabawne historie o zwierzętach, ludzkich typach, tabace... Czyni to z poczuciem humoru, zwłaszcza wówczas, kiedy kreśli scenki oraz sytuacje, przedstawiające chytre i przebiegle niewiasty, dające się we znaki poniewieranym mężczyznom. Sytuację komiczną tworzy Janowicz także poprzez łączenie stosunków ziemskich ze światem pozagrobowym, czego dowodzi żartobliwa argumentacja:

"Mówia wóm, jak umrzeta to kupta zarek u stolarza Jana, ón robji zarki ze zgnitych desków i tańsze. Jak anioły zatrómbjó na zmartwychwstanie to, raz dwa, z tych zgnitych zarków wstanieta i bandzieta psirsze kiela Jezuska stojić, a te z tych dambowych zarków, zanim sia wigramoló to bandzie już po trómbianiu i nie zdóżó óni, bo brama do nieba już bandzie zamknianta na nich."

POWRÓT DO POCZĄTKU STRONY

Bajka pt. "KURÓNEK I KOKOSZKA" autorstwa Bernarda JANOWICZA

Raz kurónek i kokoszka poszli sobie na szpacér. Podedrogó kuronek wyskakiwał to w ta, to wewta stróna, bo tu znalaz ziarko, tam znów robaczek, a wszystko z dużó chwalbó łostawiał na kokoszki. A kokoszka kele niego latala, że jano te pytki ji tak lateli. I tak óni dolejcieli na śmnietnik, i tam grzebeli, i gdakeli, aż naraz kurónek wew śmnieciach znalaz jigła.
- Co to? - Patrzy z jednego boku, patrzy z drugégo boku, dziobnył i chce dać jigła kokoszce, ale jigła łostała mu wew gardle i od razu kurónek ni móg dostać tchu, jano zdóżył zawolać:
- Ko-ko-szko, daj wo-dy! - I kurónek tera leży na śmnieciach i ledwie tchnie. A kokoszka jak to łobaczyła, że jeji kurónek leży na śmnieciach i ledwie tchnie, zawjinyła sia chwatko i lejci do gospodyni i woła:
- Gospodyni, gospodyni, daj wody!
- Kómu wody?
- Kurónkowji wody, bo kurónek leży na śmnieciach i ledwie tchnie.
- O ja ci dóm wody, ale lejć do krowy i halaj mnie mleka, żebym mogła zacierki zrobjić. I nasza kokoszka lejci do krowy i woła:
- Krowo, krowo, daj mleka!
- Kómu mleka?
- Gospodyni mleka, żeby gospodyni dała wody.
- Komu wody?
- Kurónkowji wody, bo kurónek leży na śmnieciach i ledwie tchnie.
- Ja dóm ci mleka, ale lejć do gospodarza i halaj mnie siana.
I kokoszka chwatko sia zawjija do gospodarza i woła:
- Gospodarzu, gospodarzu, daj siana!
- Kómu siana?
- Krowie siana, żeby krowa dala mleka.
- Kómu mleka?
- Gospodyni mleka, żeby gospodyni dała wody.
- Kómu wody?
- Kurónkowji wody, bo kurónek leży na śmnieciach i ledwie tchnie.

- A moja kokoszko, ja wjidza, że ty jezdeś srodze zorgowna o twjégo kurónka, ja dóm ci siana, dom. A zawjijaj sia chwatko, żebys żdóżyła do twojégo kurónka.

- Bernard JANOWICZ-

POWRÓT DO POCZĄTKU STRONY

Wydane publikacje Bernarda JANOWICZA

"Bajki kociewskie" [1977 r.] - wydane przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (Oddział Miejski)
"Bajki kociewskie" [1994 r.] - wydane przez Starogardzkie Centrum Kultury, bogato ilustrowane autorstwa Marka Wdziękońskiego.

POWRÓT DO POCZĄTKU STRONY

POWRÓT DO SPISU

* Autorstwo tekstów: "Księga Jubileuszowa Królewskiego Miasta Starogard - TOM I" pod redakcją Józefa Borzyszkowskiego (wyd. Zarząd Miejski w Starogardzie Gd. i Instytut Kaszubski w Gdańsku), Ryszard Szwoch, Maria Pająkowska, Józef Borzyszkowski, Krzysztof Kruczkowski.

Informacje oraz niektóre fragmenty tekstu zaczerpnięto z książek i czasopism znajdujących się w Miejskiej Bibliotece Publicznej.
Wszelkie uwagi oraz zastrzeżenia co do opublikowanych danych osobowych kierować na pocztowy adres Biblioteki lub na internetową skrzynkę pocztową: mbpstar@sunnet.pl

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL